Τετάρτη 20 Ιανουαρίου 2016

Κοπή Πρωτοχρονιάτικης Πίτας

Την πρώτη μέρα κάθε νέου έτους, είθισται να κόβουμε την βασιλόπιτα, μέσα στην οποία έχει τοποθετηθεί ένα φλουρί. Στο κομμάτι εκείνου/ης που θα τύχει το φλουρί, το νέο έτος θα του φέρει γούρι. Γιατί, όμως, έχει καθιερωθεί αυτό; Ποιες είναι οι ρίζες του εθίμου;



Η ιστορία της Βασιλόπιτας


Το έθιμο της Βασιλόπιτας έχει της ρίζες του στην αρχαία εορτή των «Κρονίων» (των ρωμαϊκών «Σατουρναλίων»). Το έθιμο παρέλαβαν οι Φράγκοι, από τους οποίους και προήλθε η συνήθεια της τοποθέτησης νομίσματος μέσα στη πίτα. Αυτός που έβρισκε το φλουρί ανακηρυσσόταν «Βασιλιάς της βραδιάς». Σύμφωνα με άλλο έθιμο, αντί νομίσματος, έβαζαν φασόλι και αυτόν που το έβρισκε τον αποκαλούσαν “φασουλοβασιλιά”.



Το κόψιμο στις βασιλόπιτας είναι από τα ελάχιστα αρχέγονα έθιμα που επιβιώνουν. Σύμφωνα με τον καθηγητή Δημήτρη Λουκάτο αποτελεί εξέλιξη του γνωστού και λαϊκού εθίμου στις πρωτοχρονιάτικης πίτας. Στην αρχαιότητα υπήρχε το έθιμο του εορταστικού άρτου, τον οποίο σε μεγάλες αγροτικές γιορτές οι αρχαίοι Έλληνες πρόσφεραν στις θεούς. Τέτοιες γιορτές ήταν τα Θαλύσια και τα Θεσμοφόρια. Χαρακτηριστικό στοιχείο στις βασιλόπιτας είναι ότι ο άνθρωπος δοκιμάζει την τύχη του με το κέρμα στις, προσπαθώντας να μαντέψει πώς θα του έρθουν τα πράγματα στη νέα χρονιά. Σε όποιον πέσει το φλουρί, θα είναι ο τυχερός και ευνοούμενος του νέου έτους! 

Ορθόδοξη θρησκευτική παράδοση



Κατά την θρησκευτική παράδοση κάποτε την Καισαρεία της Καππαδοκίας, όπου επίσκοπος ήταν ο Μέγας Βασίλειος, προσπάθησε να την καταλάβει ο Έπαρχος της Καππαδοκίας με πρόθεση να τη λεηλατήσει. Τότε ο Μέγας Βασίλειος ζήτησε από τους πλούσιους της πόλης του να μαζέψουν ότι χρυσαφικά μπορούσαν προκειμένου να τα παραδώσει ως “λύτρα” στον επερχόμενο κατακτητή. Πράγματι συγκεντρώθηκαν πολλά τιμαλφή. Κατά την παράδοση όμως είτε επειδή μετάνιωσε ο έπαρχος, είτε (κατ΄ άλλους) εκ θαύματος ο Άγιος Μερκούριος με πλήθος Αγγέλων απομάκρυνε τον στρατό του, ο Έπαρχος απάλλαξε την πόλη από επικείμενη καταστροφή. Προκειμένου όμως ο Μέγας Βασίλειος να επιστρέψει τα τιμαλφή στους δικαιούχους, μη γνωρίζοντας σε ποιόν ανήκει τι, έδωσε εντολή να παρασκευαστούν μικροί άρτοι εντός των οποίων τοποθέτησε ανά ένα των νομισμάτων ή τιμαλφών και τα διένειμε στους κατοίκους την επομένη του εκκλησιασμού. Το γεγονός αυτό απέληξε σε διπλή χαρά από της αποφυγής της καταστροφής της πόλης και συνεχίσθηκε η παράδοση αυτή κατά τη μνήμη της ημέρας του θανάτου του (εορτή του Αγίου και Μεγάλου Βασιλείου).



Πότε κόβουμε την Βασιλόπιτα;


Η Βασιλόπιτα κατά το ελληνικό έθιμο κόβεται σε οικογενειακή συγκέντρωση αμέσως μετά τον ερχομό του νέου έτους. Ο νοικοκύρης αφού την σταυρώσει με το μαχαίρι τρεις φορές αρχίζει να τη κόβει σε τριγωνικά κομμάτια προσφερόμενο σε κάθε ένα παριστάμενο μέλος της οικογένειας ή φίλων και συγγενών με πρώτο κομμάτι του σπιτιού (ή του Χριστού της Παναγίας και του Άι Βασίλη), του σπιτονοικοκύρη, της σπιτονοικοκυράς και των άλλων παρισταμένων κατά τάξη συγγένειας και ηλικία με τελευταίο το κομμάτι του φτωχού ή πάλι του σπιτιού, χωρίς βέβαια να λησμονούνται τυχόν μετανάστες, ασθενείς και άλλα πρόσωπα της οικογένειας που για διάφορους λόγους δεν παρίστανται.
Σε πολλά νησιά με το ξημέρωμα της 1ης του Νέου Έτους αναλαμβάνει ο σπιτονοικοκύρης να καθαγιάσει την οικία κρατώντας είτε τμήμα της Βασιλόπιτας είτε του αντίστοιχου των Χριστουγέννων Χριστόψωμο και ένα κερί μπαινοβγαίνοντας στη πόρτα τρεις φορές λέγοντας “έξω τα κακά, μέσα τα καλά”.
Το κόψιμο της Βασιλόπιτας γίνεται και τις μέρες που ακολουθούν. Υπουργεία, γραφεία, σχολεία και σύλλογοι μπορεί να κόβουν βασιλόπιτες μέχρι και το μήνα Φεβρουάριο.

Η δική μας Βασιλόπιτα


Την Παρασκευή 15 Ιανουαρίου 2016, το Νηπιαγωγείο μας έκοψε την καθιερωμένη Βασιλόπιτα στην αίθουσα του Κλασσικού Τμήματος παρευρισκομένων των μαθητών και εκπαιδευτικών. Η βασιλόπιτα ήταν προσφορά του φούρνου "Η Σπηλιά" στον Αλίαρτο και ευχαριστούμε θερμά τον ιδιοκτήτη. Η τυχερή που πέτυχε το φλουρί πήρε ένα αναμνηστικό δώρο προσφορά της Επιτροπής Γονέων του Νηπιαγωγείου μας, τους οποίους επίσης ευχριστούμε θερμά. Όλοι απολαύσαμε το υπέροχο γλύκισμα και ευχηθήκαμε το νέο έτος να φέρει υγεία, ευτυχία και τύχη σε όλο τον κόσμο!